Qarabağ “yaşıl enerji” zonasına çevrilir

Azərbaycan bununla Paris İqlim Sazişi çərçivəsində öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə mühüm töhfələr verəcək

"Bizim Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun potensialı ilə bağlı artıq ilkin dəqiq təhlilimiz aparılıb. Beləliklə, günəş və külək enerjisinin minimal potensialı 9200 meqavat təşkil edir. Hidroenerji potensialı isə minimal olaraq 600 meqavatdır. Yeri gəlmişkən, azad edilmiş ərazilərdə 30-dan artıq orta və kiçik həcmli su elektrik stansiyası tikilməlidir. Onların 5-i artıq istismara verilib. Bu, həqiqətən böyük potensialdır".

2022-ci il noyabrın 25-də Bakıda keçirilən "Orta Dəhliz boyunca: geopolitika, təhlükəsizlik və iqtisadiyyat" mövzusunda beynəlxalq konfransda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bildirdiyi bu fikirlər Qarabağda "yaşıl enerji" zonasının yaradılmasının təsdiqidir.

Statistika onu göstərir ki, dünyada hasil edilən elektrik enerjisinin 75 faizi İstilik Elektrik Stansiyalarının (İES), 16 faizi isə Atom Elektrik Stansiyalarının (AES) payına düşür. Azərbaycanda isə istehsal olunan elektrik enerjisinin 90 faizini İES təmin edir. Respublikamızın hazırda elektrik tələbatını əsasən 13 İES və SES ödəyir. MAQATE-nin 2005-ci ildə hazırladığı hesabata görə, dünyanın 31 ölkəsində hazırda 440 AES var. 2030-cu ilədək dünyada AES-lərin sayının 60 faiz artırılaraq 700-ə çatdırılacağı bildirilir.

İES-lərin belə üstünlük təşkil etməsi ilk növbədə, dünyanın ayrı-ayrı yerlərində yanacağın çox olması, onun asanlıqla İES-lərə ötürülməsi və onların tələbatçılara yaxın yerlərdə tikilməsi, həm istilik, həm də enerji ilə təmin etməsi ilə bağlıdır. Amma onların ekologiyaya vurduğu zərər bu gün insanları düşünməyə sövq edir. Məhz bu baxımdan, Prezident İlham Əliyevin 2019-cu il dekabrın 5-də imzaladığı "Bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə sahəsində pilot layihələrin həyata keçirilməsi tədbirləri haqqında" Sərəncam böyük əhəmiyyətə malikdir.

Dünyada "yaşıl enerji" kimi tanınan bu təcrübə geniş yayılıb və təbii göstəricilərə əsasən, Azərbaycanda Bakı şəhəri və Abşeron yarımadasında, o cümlədən azad olunmuş ərazilərdə külək və günəş enerjisi potensialı böyükdür. Ölkəmizin dilbər guşəsi Qarabağda "yaşıl enerji" layihələrinin geniş miqyasda tətbiq edilməsi və ərazinin yaşıl zonaya çevrilməsi planlaşdırılır. Dövlət başçısı qeyd edib ki, "yaşıl enerji" konsepsiyası Azərbaycanı irəliyə aparan yoldur. "Bu, bizim ölkəyə və xüsusən də azad olunmuş ərazilərə aiddir. Mən artıq bəyan etmişəm ki, azad olunmuş bütün ərazilər "yaşıl enerji zonası"nı təşkil edəcək. Onlar Azərbaycanın böyük hissəsini təşkil edir. Eyni zamanda biz orada "ağıllı şəhər", hətta "ağıllı kənd" adlanan müasir texnologiyaları tətbiq edəcəyik. Bu, həmçinin Azərbaycanın yenidənqurmaya, müasirləşməyə və texnoloji tərəqqiyə ehtiyac duyduğumuz digər bölgələri üçün yaxşı nümunə olacaq".

2020-ci ilin iqtisadi yekunlarına dair 6 yanvar 2021-ci il tarixli müşavirədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev işğaldan azad edilmiş ərazilərdə "Yaşıl Enerji" Zonasının yaradılmasına dair strateji baxış irəli sürmüş və bunun üçün həmin ərazilərdə kifayət qədər bərpaolunan enerji potensialının olduğunu bildirmişdi.

"Yaşıl Enerji" Zonasının yaradılması çərçivəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpaolunan enerji mənbələrindən elektrik enerjisi istehsalı, enerji səmərəliliyi tədbirləri, elektrik nəqliyyat vasitələrindən istifadə, tikililərin damlarında bərpaolunan enerji qurğularının (xüsusən günəş panellərinin) qurulması, ağıllı enerji idarəetmə texnologiyalarının tətbiqi və s. tədbirlər nəzərdə tutulur. Bəs, alternativ enerji mənbələrinin Azərbaycan üçün faydaları nədir? Burada bir neçə istiqamət var. İlk öncə, enerji təhlükəsizliyi baxımından ilkin enerji istehlakının şaxələndirilməsi vacibdir. İlkin enerji istehlakı nə qədər çox şaxələndirilsə, karbohidrogen yanacaqlarından asılılıq bir o qədər azalacaq. Beləliklə, alternativ enerjinin istehsalı artırılmaqla daxildə təbii qazın sərfiyyatı azaldıla bilər. Qənaət edilən təbii qaz isə həm sənayedə xammal kimi istifadə edilə, həm də ixrac edilərək ölkəyə əlavə valyuta qazandıra bilər.

Bərpaolunan enerji sektorunun inkişafı Azərbaycanda kiçik və orta biznes subyektlərinin inkişafı və məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi baxımından da əhəmiyyətlidir. Hazırda Qarabağda yaşıl enerji zonasının yaradılması prioritet istiqamət kimi götürülüb, Qarabağda alternativ enerji avadanlıqları və qurğularının istehsalı bölgənin dayanıqlı iqtisadi inkişafına dəyərli töhfə verəcəkdir. Belə ki, sözügedən qurğular daxildə istehsal ediləcəyi üçün ölkədə bərpaolunan enerji mənbələri daha əlverişli qiymətlərə istehsal ediləcək. Ümumiyyətlə, alternativ enerji sektoru əmək tutumu yüksək olan bir sektordur və məşğulluğun artırılması baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Beləliklə, Qarabağda bərpaolunan enerji sektorunun inkişafı, regionda yeni iş yerlərinin açılmasına zəmin yaradacaqdır. Bu isə öz növbəsində, məcburi köçkünlərin Qarabağa geri qayıtma prosesini daha da sürətləndirə bilər. Qarabağda istehsal ediləcək alternativ enerji qurğuları qonşu ölkələrə ixrac edilərək ölkənin ixrac potensialını artıracaq. Çünki Azərbaycanın ətrafında olan ölkələrin əksəriyyəti neft və təbii qaz istehlakından həddindən artıq asılı olan ölkələrdir. Hətta Özbəkistanın və Türkmənistanın ümumi enerji istehlakında təbii qazın payı müvafiq olaraq 88 faiz və 79 faizdir. Bu ölkələr orta və uzunmüddətli perspektivdə alternativ enerji mənbələrindən istifadə etməklə neft və təbii qazdan asılılıqlarını azaltmaqda maraqlıdırlar.

Bu günlərdə Energetika Nazirliyi və AZPROMO-nun təşkilatçılığı ilə keçirilən Azərbaycan-ABŞ "Yaşıl enerji" forumunda da Prezident İlham Əliyevin müxtəlif enerji mənbələrinin inkişafı üçün həyata keçirdiyi siyasət, uzaqgörən siyasi qərar və qətiyyətli addımlarının ardıcıllığı sayəsində nəinki özümüzün, eyni zamanda tərəfdaşlarımızın enerji təhlükəsizliyinə verilən töhfədən, "yaşıl enerji"yə problemsiz keçidin təmin edildiyindən danışılıb.

Azərbaycan Paris İqlim Sazişinin tələblərinə uyğun olaraq, 2030-cu ilə qədər istixana qazlarının emissiyalarının səviyyəsinin 35 faiz azaldılmasını hədəf kimi götürüb. Bərpaolunan enerji ekoloji cəhətdən təmiz olduğu üçün, bu, həm Azərbaycanın Paris Sazişi çərçivəsində öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə, həm də ölkədə ekoloji vəziyyətin daha da yaxşılaşdırılmasına mühüm töhfə verəcəkdir.