Dünyada bir çox humanitar təşkilat fəaliyyət göstərir. Bunların arasında ən böyüyü isə geniş şəbəkəyə malik və zəngin tarixi olan Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatıdır.
Bu təşkilatların yaradılması ideyasının banisi sülh üzrə Nobel mükafatçısı Anri Dünandır. Daha sonra müxtəlif dövlətlər də bu hərəkatın zəruriliyini dərk edib, öz ölkələrində humanitar missiya ilə məşğul olan qurumların yaradılmasına müsbət yanaşıb.
Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti (AzQAC) 1920-ci il martın 10-da yaradılıb. General-leytenant Əliağa Şıxlinskinin təşəbbüsü və Fətəli Xan Xoyskinin rəhbərlik etdiyi hökumətin qərarı ilə qurumun fəaliyyəti üçün 483.490 rubl məbləğində maliyyə vəsaiti ayrılıb. Münaqişə və böhran zamanı həyati əhəmiyyətli yardım göstərmək məqsədilə yaradılmış bu təşkilat ehtiyacı olan saysız-hesabsız insan üçün ümid işığına çevrilib. Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti ölkəmizdə fəaliyyət göstərən və dövlət qanunu ilə rolu müəyyən olunan ən böyük humanitar təşkilat kimi, Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatının ayrılmaz üzvüdür.
Humanitar təşkilatlar təbii fəlakət, münaqişə və epidemiyalar zamanı ilk müdaxilə edənlər sırasında olur. Onlar fövqəladə hallardan zərərçəkənlərə yemək, sığınacaq, tibbi yardım və təmiz su da daxil olmaqla təcili yardım göstərir, ən çətin vəziyyətlərdə onların həyatını xilas edirlər. Bu qurumlar, həmçinin qaçqınlar, məcburi köçkünlər və təcrid olunmuş icmalar da daxil olmaqla həssas əhali qruplarının hüquqlarını müdafiə edir, həmin şəxslərin adekvat dəstək almasını və onlara ləyaqət və hörmətlə yanaşılmasını təmin etmək üçün çalışırlar. Humanitar təşkilatlar təkcə təcili ehtiyaclara cavab vermir, həm də böhranların və yoxsulluğun əsas səbəblərinin aradan qaldırılması istiqamətində fəaliyyət göstərirlər. Onlar icmaların yenidən qurulmasına və gələcək çağırışlara daha davamlı olmasına kömək etmək üçün təhsil, səhiyyə və iqtisadi sahədə uzunmüddətli inkişaf təşəbbüslərini dəstəkləyirlər. Bu təşkilatlar həm yerli, həm də qlobal səviyyədə humanitar böhran və təsirə məruz qalmış əhalinin ehtiyacları haqqında məlumatlılığı artırır. Təbliğat vasitəsilə onlar aktual humanitar problemləri həll etmək, həmrəylik və mərhəməti təşviq etmək üçün qüvvələrini səfərbər edirlər.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı və daha sonrakı dövrlərdə yaralı əsgərlərimizə göstərdikləri xidmətlərə görə bir çox şəfqət bacısı Beynəlxalq Qırmızı Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatının ən yüksək mükafatı "Florens Naytinqeyl" (Florence Nightingale) medalı ilə təltif edilib. Onlara AzQAC-ın şəfqət bacıları da daxildir. Qeyd edək ki, dünyada bu medala 1500 nəfərdən artıq şəxs layiq görülüb. Ümumilikdə, humanitar təşkilatlar insan əzablarının azaldılması, insan ləyaqətinin təşviqi və daha əhatəli və möhkəm dünyanın qurulmasında mühüm rol oynayır. Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti də həm müharibədən, həm də təbii və texnogen fəlakətlərdən zərər çəkənlərə, əhalinin sosial cəhətdən qayğıya ehtiyac duyan təbəqələrinə yardımını əsirgəmir.
2020-ci ildə Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin bütün üzvlərini təşkilatın 100 illik yubileyi münasibətilə təbrik edib: "Könüllülük prinsipi əsasında yaradılmış Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin bu yubileyinin ölkəmizdə "Könüllülər ili" ilə eyni vaxta təsadüf etməsinin rəmzi mənası vardır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün yadigarlarından olan və əsası 1920-ci ilin mart ayında qoyulan Qızıl Aypara Cəmiyyəti ilk günlərdən xalqa təmənnasız xidməti özünün amalına çevirmişdir. Sosial məsələlərin həllinə yaxından köməklik göstərməsi və fəaliyyətinin başlıca qayəsini könüllülük, insanpərvərlik və xeyirxahlıq kimi nəcib keyfiyyətlərin təşkil etməsi Cəmiyyətə nüfuz qazandırmışdır". Ölkə başçısı onu da bildirib ki, xalqımızın tarixən çətin məqamlarında həssaslığı və operativliyi ilə seçilmiş Qızıl Aypara Cəmiyyətinin öz məramına sadiq qalaraq fədakarlığını Ermənistanın respublikamıza qarşı işğalçılıq siyasəti nəticəsində doğma yurdlarından qovulan bir milyondan çox soydaşımızın sosial-məişət problemlərinin həllində, əsir və girovların azad edilməsi və sonrakı reabilitasiyasında da davam etdirməsi təqdirəlayiqdir.
İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyətinin əməkdaşları və fövqəladə mobil könüllü dəstələrin könüllüləri öz humanitar missiyalarına sadiq qalıb. Onlar cəbhəyanı ərazilərdəki yerlərdə mülki əhalinin təxliyyə olunmasında, humanitar yardımların göstərilməsində və yaralıların xəstəxanalara çatdırılmasında köməklik göstəriblər. Bərdə rayonunda humanitar fəaliyyətini həyata keçirən zaman AzQAC-ın fəal könüllüsü Məhərrəm Mustafayev Ermənistan silahlı qüvvələrinin mülki əhalini hədəfə alan raket zərbələri nəticəsində həyatını itirib, Fatma Bəbişova və Ülviyyə Hacıyeva isə yaralanıb.
Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti yarandığı gündən ölkədə rifahın yüksəldilməsində mühüm rol oynayıb. Hələ Birinci Dünya müharibəsi dövründə yaralı əsgərlərə və mülki şəxslərə qulluq etmək üçün müvəqqəti xəstəxanalar və klinikalar fəaliyyət göstərib. Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti 1988-ci ildə baş vermiş dağıdıcı zəlzələyə reaksiya göstərən, zərərçəkmiş icmalara mühüm tibbi yardım və yardım ləvazimatları verən ilk təşkilatlardan biri olub. 7 dekabr 1988-ci ildə Ermənistanın şimalında - əzəli Azərbaycan torpaqlarında 7 bal gücündə dağıdıcı zəlzələ baş verib. Episentri Spitak rayonu olan zəlzələ zamanı 25 mindən artıq adam həlak olub, 170 min nəfər isə xəsarət alıb. Zəlzələdən sonra ilk olaraq Ermənistana yardım əli uzadan məhz Azərbaycan olub.
Müharibə dövründə də Azərbaycan öz sülhpərvərliyini nümayiş etdirib. Ölkəmiz erməniəsilli sakinlər üçün humanitar yardım göndərib. Ermənilər yolun Xankəndi istiqamətində aksiya keçirib, hətta sülhməramlılara qarşı zorakılıq törədiblər. Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti (AzQAC) tərəfindən Xankəndidəki erməniəsilli şəxslərə 40 ton humanitar yardım aparılıb.
Müasir dövrdə Qızıl Aypara Cəmiyyəti öz nəcib missiyasını davam etdirir. Təşkilat insanlığa mərhəmət və dürüstlüklə xidmət etmək öhdəliyinə sadiq qalır.
Nurcan SÜLEYMANOVA,
"Respublika".
