Davos Forumunda Azərbaycana olan xüsusi diqqət bunu bir daha təsdiq etdi
Məlum olduğu kimi, İsveçrənin Davos şəhərində keçirilən forum dövlət rəsmilərinin, böyük şirkətlərin rəhbərlərinin, biznes sferasının aparıcı nümayəndələrinin təmsil olunduğu və dünyada baş verən siyasi-iqtisadi proseslərin tənzimlənməsi nöqteyi-nəzərdən mühüm əhəmiyyət kəsb edən mötəbər beynəlxalq tədbirdir. Budəfəki Davos Forumunda dünyanın 130 ölkəsindən rekord sayda - 2700-dən çox nüfuzlu şəxs, eləcə də 52 dövlət və hökumət başçısı iştirak edib.
Forumda Azərbaycana və dövlətimizin başçısı cənab İlham Əliyevə xüsusi rəğbət və diqqət müşahidə olunub. Ümumiyyətlə, Prezident cənab İlham Əliyevin bu mötəbər tədbirdə iştirakı həmişə çoxsaylı yüksək səviyyəli görüşlərin keçirilməsi, aktual və gündəmdə böyük əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin müzakirəsi ilə əlamətdar olur. Budəfəki forum da istisna olmadı. Əvvəllər də olduğu kimi, bu dəfə də görüşlərin təşəbbüskarları qarşı tərəf olub. Bu, həm Prezident cənab İlham Əliyevin şəxsiyyətinə marağın və rəğbətin göstəricisi, həm də ölkəmizdə xarici investisiyalar üçün yaradılmış münasib şəraitin yaradılmasının əyani sübutudur. Təsadüfi deyil ki, ölkəmizin iqtisadi tərəfdaşlarının sayı durmadan artır.
Davos Forumunda Azərbaycan əsas müzakirə mövzularından biri oldu. Müxtəlif istiqamətlər üzrə aparılan müzakirələr sırasında ölkəmizin bərpaolunan enerji sahəsində potensialı, gücü və Azərbaycanla əməkdaşlığın perspektivləri də diqqət mərkəzində idi. Xüsusilə Xəzər dənizində ölkəmizin malik olduğu külək əsaslı bərpaolunan enerji potensialı, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdəki günəş əsaslı bərpaolunan enerji potensialı Davos forumunda bu yönümdə keçirilən müzakirələrin əsas mövzularından olub.
Bu da təsadüfi deyil, çünki dünya heç vaxt Ukraynada müharibənin başlaması və Rusiyaya, xüsusən də onun enerji sektoruna qarşı görünməmiş sanksiyaların tətbiqi səbəbindən ötən il olduğu kimi mürəkkəb enerji böhranı ilə üzləşməyib. Rusiya dünyanın ən böyük neft və qaz ixracatçılarından biri olduğu üçün böhran neft və qaz bazarlarına ən çox zərbə vurdu. Həmin böhran bərpa olunan enerji mənbələrinin (BEM) inkişafına böyük təkan verdi. Nəticədə bu, 2022-ci ildə bərpa olunan enerjinin misli görünməmiş artımına gətirib çıxardı - 2021-ci illə müqayisədə 25 faiz. Məsələn, 2019-cu ildə satılan 100 avtomobildən yalnız üçü elektrik avtomobilləri idisə, ötən il elektriklə işləyən avtomobillərin payı 13 faiz təşkil edib. Bu tendensiya davam edərsə, 2030-cu ildə Avropa, ABŞ və Çində - ilk üç avtomobil bazarında satılan hər iki avtomobildən biri elektriklə işləyən avtomobil olacaq.
BEM-in inkişafı ölkəmizdən də yan keçməmişdir. Belə ki, 2022-ci ildə Azərbaycanda milli iqtisadiyyatın gələcək inkişafı üçün ciddi potensiala malik olan alternativ enerji sektorunun stimullaşdırılması istiqamətində mühüm qərarlar qəbul edilib. O cümlədən, Prezident cənab İlham Əliyevin Sərəncamı ilə alternativ enerjinin inkişafına böyük diqqət yetirilən "Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illər üçün sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası" təsdiq edilib.
Azərbaycanın alternativ enerji sahəsində imkanları həqiqətən də heyranedicidir. Quruda külək və günəş enerjisi potensialı 27 qiqavat (QVt) təşkil edir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə isə bu rəqəm 10 QVt-dır. Bundan əlavə, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda 157 QVt külək enerjisi potensialı mövcuddur.
Bununla belə, böyük potensiala baxmayaraq, Azərbaycanda elektrik enerjisi istehsalında BEM-in payı ötən il 7%-dən az idi, lakin növbəti illərdə hər şey kəskin şəkildə dəyişməlidir. Fakt budur ki, 2022-ci ildə bərpa olunan enerjidən elektrik enerjisi istehsalı üzrə konkret layihələrin icrasına başlanılıb. Məsələn, gücü 230 MVt olan Qaradağ günəş elektrik stansiyası (layihəyə BƏƏ-nin Masdar şirkəti cavabdehdir), 240 MVt gücündə Xızı-Abşeron külək elektrik stansiyası (Səudiyyə Ərəbistanının ACWA Power şirkəti).
Bundan əlavə, ötən ay Azərbaycanın Energetika Nazirliyi ilə "Fortesque Future Industries" şirkəti arasında ölkəmizdə 12 QVt külək və günəş enerjisi istehsalı layihəsinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutan memorandum imzalanıb.
Bir neçə gün öncə SOCAR və yuxarıda adı çəkilən Masdar arasında 2 QVt gücündə dəniz külək və hidrogen layihələrinin birgə işlənməsi, o cümlədən 1 QVt günəş fotoelektrik və 1 QVt quru küləyinin birgə işlənməsi haqqında sazişlər imzalanıb.
Ümumiyyətlə, dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin çıxışında qeyd etdiyi kimi, Azərbaycanla beynəlxalq enerji şirkətləri arasında imzalanmış mühüm anlaşma memorandumları və sazişlər bizə ümumilikdə 22 QVt-a qədər külək və günəş enerjisi istehsal etməyə imkan verəcək.
Diqqətəlayiq haldır ki, SOCAR yaşıl enerji layihələrinin həyata keçirilməsində birbaşa iştirak edir. Təbii ki, hələlik bu, kommersiya müqaviləsi deyil, memorandumdur, amma vacib olan odur ki, ilk addım atılıb. Və təəccüblü deyil ki, bir neft-qaz şirkəti ölkəmizdə bərpa olunan enerji layihələrini həyata keçirib. Bu, hələ 2016-cı ildə, dünya şöhrətli neft və qaz şirkətlərinin öz inkişaf strategiyalarında bərpa olunan enerjinin inkişafına daha çox diqqət yetirmək və daha çox investisiya yatırmaq zərurətini müəyyən etdiyi vaxtdan başlayan qlobal tendensiyadır. Burada əsas məsələ dəbli tendensiyalara hörmət deyil, bütün dünyada ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması və iqlim dəyişikliyinin qarşısının alınması üzərində işləmək ehtiyacı ilə əlaqəli şüurlu seçimdir.
Beynəlxalq Enerji Agentliyinin icraçı direktoru Fatih Birol Davos Forumundakı çıxışında yaşıl enerjinin inkişafı və sərmayə qoyuluşu ilə bağlı açıq şəkildə çıxış edib. Onun sözlərinə görə, inkişaf etmiş iqtisadiyyatların inkişaf etməkdə olan ölkələrdə təmiz enerjinin maliyyələşdirilməsini dəstəkləməsinin iki səbəbi var. İcraçı direktorun sözlərinə görə, birincisi, Detroit, Nyu-York və ya Cakartadan atmosferə daxil olan 1 ton karbon qazı hamıya eyni təsir göstərir. Ölkə daxilində istədiyinizi edə bilərsiniz, lakin emissiyalar başqa ölkələrdən gəlsə, bu heç nəyi dəyişməyəcək. Siz Böyük Britaniyanı sıfır emissiya səviyyəsinə çatdıra bilərsiniz, lakin, məsələn, İndoneziya və ya digər ölkələr bunu etməsə, özünüzü iqlim dəyişikliyinin təsirlərindən qoruya bilməzsiniz. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə təmiz enerjiyə keçidə sərmayə qoymağın ikinci səbəbi bu məsələnin mənəvi tərəfidir, çünki atmosferdəki karbonun təxminən 80%-i inkişaf etmiş iqtisadiyyatlar tərəfindən atılır.
Bu baxımdan Dubayda imzalanmış sənəd çox müsbət bir addımdır. Üstəlik, bu sənəd zəngin və rəngarəng olub, quruda külək və günəş enerjisi, eləcə də dəniz külək enerjisi və hidrogen istehsalını nəzərdə tutur. Bu memorandum çərçivəsində tikiləcək elektrik stansiyalarının ümumi quraşdırılmış gücü 4 QVt olmalıdır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Azərbaycanda mövcud olan bütün elektrik stansiyalarının ümumi qoyuluş gücü 7,5 QVt-dan bir qədər çoxdur. Yəni, yalnız bu layihələrin həyata keçirilməsi ilə Azərbaycanın elektrik stansiyalarının quraşdırılmış gücü 53,3% artacaq. Burada onu da qeyd edək ki, təkcə SOCAR ildə 800 milyon kilovatsaata yaxın elektrik enerjisi istehlak edir və Azərbaycanda neft və qaz hasilatı ilə məşğul olan digər şirkətlərlə birlikdə istehlak edilmiş elektrik enerjisinin həcmi 1 milyard kilovatsaatı ötür.
Şübhəsiz ki, bərpa olunan enerji sahəsində ümumi quraşdırılmış gücü 22 QVt olan belə irimiqyaslı layihələrin həyata keçirilməsi xeyli vaxt aparacaq. Ancaq bildiyiniz kimi, ən çətini ilk addımı atmaqdır. Ölkəmiz böyük işlərin həyata keçirilməsində böyük təcrübəyə malikdir. Tarixi "Əsrin müqaviləsi" bunun bariz nümunəsidir.
Emin QASIMOV,
"Respublika".
