Azərbaycan uzun müddət tarixi və geosiyasi gərginliklərə məcbur qalıb. Bu gün ölkəmizin üzləşdiyi ən aktual problemlərdən biri minaların və partlamamış hərbi sursatların (PHS) geniş yayılmasıdır. Keçmiş münaqişələrin, xüsusən də Qarabağ müharibəsinin bu qalıqları mülki əhalinin həyatı üçün ciddi təhlükə yaratmaqda davam edir, iqtisadi inkişafa mane olur və bərpa işlərini çətinləşdirir.
Ermənilər 30 illik işğal dövründə ərazilərimizi dünyada analoqu olmayan sistemlə minalayıblar. Otuz ilə yaxın işğalçılıq dövründə bu əraziləri minalamış ermənilər beynəlxalq konvensiyalara zidd olaraq xəritələri Azərbaycan tərəfinə təqdim etmirlər. Yalnız müəyyən ərazilərin mina xəritəsi əsirlərin qarşılığında verilib ki, bunun da 75 faizi yanlışdır. Qarabağ ərazisinin relyefi və minaların çoxluğu nəzərə alınsa, demək olar ki, ümumilikdə minaların təmizlənməsi uzun illər ərzində mümkün ola bilər. Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Şuşaya səfəri zamanı dövlət başçısı İlham Əliyev Ağdamda basdırılmış minaların sayını bildirəndə Cümhurbaşqanı çox təəccüblənmişdi. Təkcə Ağdam şəhərində 97 min mina basdırılıb. Azərbaycan tərəfi dəfələrlə beynəlxalq təşkilatlara məlumat versə də Ermənistan tərəfi bu gün müxtəlif bəhanələrlə minalanmış sahələrin tam xəritəsini təqdim etməkdən boyun qaçırır.
Azərbaycanda minaların insan həyatına vurduğu zərər danılmazdır. Yüzlərlə mülki şəxs bu məkrli cihazların qurbanı olmaqla, ölüm, yaxud amputasiya kimi həyati xəsarətlər alır. Azərbaycanın 12 faizdən artıq ərazisi minalarla çirkləndirilib. Minaların partlaması nəticəsində 361 nəfər mülki şəxs və hərbi qulluqçu xəsarət alıb, onlardan 68 nəfəri isə həlak olub. 1991-ci ildən indiyə kimi Azərbaycanda 3 min 400-dən çox şəxs minadan zərər görüb. Minaların olması həm də məcburi köçkünlərin geri qayıtmasına ciddi mane olur.
Minalar Azərbaycanda iqtisadi inkişafda əngəllər yaradır. Həmin ərazilərdə kənd təsərrüfatı fəaliyyəti ciddi şəkildə məhdudlaşdırılıb. Geniş münbit torpaq sahələri əlçatmaz olaraq qalır. Yolların, məktəblərin və səhiyyə müəssisələrinin tikintisi də daxil olmaqla infrastrukturun inkişafı da ləngiyir, bu da münaqişədən sonra yenidənqurma və inkişaf səylərinin tempini aşağı salır. Vəziyyətin ağırlığını dərk edən Azərbaycan hökuməti beynəlxalq təşkilatlarla birlikdə minatəmizləmə əməliyyatlarında fəal iştirak edir. Azərbaycan Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi üzrə Milli Agentlik (ANAMA) çirklənmiş ərazilərin təmizlənməsi və minaların təhlükələri barədə məlumatlılığın artırılması istiqamətində yorulmadan fəaliyyət göstərir. Bu səylərə baxmayaraq, çirklənmənin miqyası genişdir və minalardan təmizləmə həm gərgin zəhmət tələb edir, həm də təhlükəli prosesdir. Azərbaycanın minatəmizləmə səylərini dəstəkləmək üçün beynəlxalq əməkdaşlıq mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Əhəmiyyətli irəliləyiş əldə olunsa da hələ çox iş görülməlidir. Azərbaycan hökuməti bütün çirklənmiş ərazilərin təmizlənməsi üçün iddialı hədəflər qoyub, lakin bu məqsədlərə nail olmaq davamlı səy və resurslar tələb edir. Yerli minatəmizləmə qruplarının potensialının artırılması, qabaqcıl minatəmizləmə texnologiyalarına sərmayə qoyulması və daha geniş beynəlxalq əməkdaşlığın təşviq edilməsi minalardan təmizlənməyə təkan verəcək.
Azərbaycanda minaların yaratdığı təhlükə münaqişənin uzun müddət davam edən nəticələrini açıq şəkildə göstərir. Mina probleminin həlli təkcə humanitar imperativ deyil, həm də regionda davamlı sülh və inkişaf yolunda mühüm addımdır.
Tacir SADIQOV,
“Respublika”.
