Ahəngin və nurun parlaq təcəssümü

Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın əməksevərliyi və güclü iradəni təcəssüm etdirən fəaliyyəti ona nəinki ölkəmizdə, həm də onun hüdudlarından kənarda da hər zaman yeni və tərəqqipərvər yollar axtarışında olan istedadlı, peşəkar, enerjili siyasi dövlət xadimi şöhrəti gətirib.

Tamamilə təbiidir ki, vətəndaş müharibəsinə çevrilmək təhlükəsi yaradan respublikadaxili ictimai-siyasi və sosial-iqtisadi xaosun ekstremal şəraitində Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyev müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin əsaslarını möhkəmləndirməklə mənşəyi minilliklərə gedib çıxan mədəni nailiyyətləri bütün dünya ictimaiyyətinə nümayiş etdirdi və ölkənin imicini yüksəltdi.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və onun ömür-gün yoldaşı, Birinci xanım Mehriban Əliyevanın bu fəaliyyət müstəvisi Azərbaycan dövlətinin beynəlxalq imicinin möhkəmlənməsinə yönəlmiş, aşkar və ardıcıl şəkildə Ermənistan tərəfindən Azərbaycan xalqının mədəniyyət siyasətini gözdən salmaq cəhdlərinin yatırılmasına istiqamətlənmişdir.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün, xalqımızın iqtisadiyyatı sahəsində mütərəqqi hərəkatın bərpasının təmin edilməsində Prezident İlham Əliyevin üzərinə düşən məsuliyyət yükünü bölüşmək üçün Mehriban xanım Əliyeva öz üzərinə müqəddəs missiya götürdü. Xalqın mədəni yüksəlişi, respublikada mədəni quruculuğun bütün sahələrinin inkişafı üçün əlverişli şərait yaradaraq, Azərbaycan xalqının ən dərin məişət, mədəniyyət ənənələrini, milli musiqi, vizual, memarlıq, heykəltəraşlıq sənətini dünya ictimaiyyətinə çatdırdı.

Mehriban xanım Əliyevanın Qarabağ ərazisində Azərbaycan xalqının milli irsi olan dini abidələrin və məscidlərin bərpası üçün geniş fikir və arzuları var. Məhz o, Azərbaycan memarlıq abidələrinin və dini ziyarətgahlarının konservasiyası və yenidən qurulması ilə bağlı həm yerli, həm də xarici mütəxəssislərin iştirakı ilə layihələrin icrası prosesinə rəhbərlik və nəzarət edir.

Heydər Əliyev Fondu - ona rəhbərlik edən Mehriban Əliyevanın sayəsində qeyri-adi ideyalar yaratmaq üçün qüdrətli enerji mənbəyinə, xalqın mədəniyyətinin yenidən qurulması üçün möhtəşəm layihələrin icraçısına, Azərbaycan xalqının böyük mədəni irsini ən qabaqcıl, modernist təzahür formasında, milli kimliyini və özünəməxsusluğunu qoruyub saxlamaqla təbliğ edən mötəbər quruma çevrildi. Məhz Mehriban xanımın təşəbbüsü ilə 2009-cu ildə Bakı Müasir İncəsənət Muzeyi yaradılıb. O, Bakıda keçirilən "Muğam dünyası" Beynəlxalq Festivalının yaradılmasının baş moderatoru və prezidenti olub.

Mehriban xanımın mədəniyyət siyasəti sahəsində səmərəli fəaliyyətini yüksək qiymətləndirən Prezident İlham Əliyev 2011-ci ilin may ayında imzaladığı sərəncam ilə onu "Eurovision 2012" mahnı müsabiqəsinin Bakı üzrə təşkilat komitəsinin rəhbəri təyin edir. Beynəlxalq mahnı müsabiqəsi onun rəhbərliyi altında o qədər parlaq keçdi ki, fransalı jurnalist Patrik Stroun müsabiqə iştirakçılarının və jurnalistlərin əhval-ruhiyyəsini və rəğbətini böyük həvəslə çatdırdı: "Eurovision 2012" indiyə qədər gördüyüm ən yaxşı müsabiqədir. Hər yerdə bayram ab-havası hökm sürür. Cəmi 8 aya Xəzər sahilində tikilən "Bakı Kristal Zalı" möhtəşəmdir. Bu qədər qısa müddətdə bu qədər iş görmək möcüzədir. "Eurovision 2012" əvvəlkilərdən fərqlidir, özünəməxsusdur.

Mehriban xanımın rəhbərliyi ilə müxtəlif mədəni-maarif layihələrinin həyata keçirilməsi və dəstəklənməsi Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətinin əsasını təşkil edir. Bu layihələr silsiləsində Azərbaycanın tanınmış musiqiçilərinin səs yazılarının, o cümlədən "Azərbaycan muğamı" toplusunun nəşri, Nəsirəddin Tusinin "Əxlaqi-Nasiri" kitabının müasir əlifba ilə yenidən nəşri xüsusi yer tutur. Ümumbəşəri mənəviyyat xəzinəsində qədim Azərbaycan mədəniyyətinin önəmli rolu var. Lakin o, daim dünya ictimaiyyətinin nəzərində bir növ legitimlik tələb edirdi, çünki milli irsimizin bütün mütərəqqi bəşəriyyətin diqqət obyektinə çevrilməsi həmişə bəzən obyektiv, çox vaxt isə subyektiv maneələrlə üzləşib.

Qədim zamanlardan sırf Azərbaycan mədəni-mənəvi mənsubiyyətinə malik olan hər şeyi mənimsəməyə çalışan bədnam qonşumuz Ermənistanın ideoloji təxribatını xatırlamaq kifayətdir. Məhz bu aspektdə də Mehriban xanımın xidmətləri əvəzsizdir, çünki onun bilavasitə dəstəyi ilə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına memarlıq abidələri, musiqi alətləri, muğam və aşıq musiqisi, xalçaçılıq, kəlağayı və s. daxil edilib, dünyada yeganə Beynəlxalq Muğam Mərkəzi yaradılıb, nadir Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi tikilib və s.

Azərbaycan xalqının Vətən müharibəsindəki möhtəşəm tarixi Qələbəsindən sonra Ermənistanın işğalından azad edilmiş Şuşa şəhərinin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi çox rəmzi görünür və bu, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Şuşada mühüm tədbirlərin keçirilməsini şərtləndirib.

Bununla yanaşı, Mehriban xanım öz diqqətini Bakının memarlıq simasının dəyişdirilməsi məsələsinə də yönəldir. Onun zərif estetik zövqü, müasir memarlığın əsaslarını dərindən bilməsi şəhərin memarlıq cəhətdən modernləşdirilməsi üçün dünyanın ən yaxşı memarları tərəfindən təcrübədə təcəssüm etdirilmiş bir sıra üstün layihələrin seçilməsinə səbəb olub. Bu layihələr qədim Bakıya bütün epoxal üslubları ahənglə birləşdirərək, heç bir halda ziddiyyətli, əksinə, bir-birini tamamlayan təkrarolunmaz görkəm verib. İçərişəhərin orta əsr memarlığı, neft bumu dövrünün barokko və qotikası, sovet dövrünün əsasən təvazökar üslubda tikilmiş binaları fonunda göydələnlər ucalıb, zirvələri fəth edir və bunların hər birinə xas memarlıq xüsusiyyətlərinə malikdir. Bakının belə bir memarlıq panoramının yaranmasında isə məhz Mehriban xanımın böyük xidmətləri var ki, o, öz orijinal fikirlərini sözün əsl mənasında ora nüfuz edə bilib, onların reallığa çevrilməsi üçün səylərini əsirgəməyib.

Bununla yanaşı, o, Bakının özünəməxsusluğunun qorunması prinsiplərinə sadiqlik nümayiş etdirir. Buna misal olaraq, vaxtilə Bakının Süleyman Rüstəm küçəsində sökülmək təhlükəsi ilə üzləşmiş köhnə tikili ətrafında yaranmış vəziyyəti göstərmək olar. Bu məsələyə Mehriban xanımın prinsipiallığı, şəxsi nəzarəti binanın dövlət tərəfindən qorunan memarlıq abidələri siyahısına daxil edilməsinə imkan verib. Onun humanist əqidəsindən və xarakterinə xas olan insansevərliyindən irəli gələrək irqi, etnik, konfessiya mənsubiyyətindən asılı olmayaraq insanlara sevgisi Mehriban xanımın bütün həyatı boyu ana xətlə keçir. Bununla da o, Azərbaycan xalqının ən yaxşı humanist ənənələrini təcəssüm etdirir.

Azərbaycan xalqının sülhsevər, dini tolerantlıq, dözümlülük dəyərlərini təbliğ etmək üçün hər cür səy göstərir və bu səylər dünyada Azərbaycana marağın, onun xalqına rəğbətin formalaşmasına səbəb olub.

Mehriban Əliyevanın həyata keçirdiyi siyasi, mədəni və maarifləndirmə tədbirləri kompleksi nəticəsində dünya ictimaiyyəti Azərbaycanda tolerantlıq, dözümlülük, qarşılıqlı hörmət, mədəni müxtəlifliyə ehtiramlı münasibət mühitinin üstünlük təşkil etməsinə getdikcə daha çox əmin olur.

Heydər Əliyev Fondu mədəni müxtəliflik, tolerantlıq və qarşılıqlı hörmət prinsiplərinə əsaslanaraq dünya mədəni irsinə dəstək layihələri həyata keçirir, Nyu-York, Paris, Strasburq və Moskvada sərgilər təşkil edir. Rusiyada həyata keçirilən belə layihələrdən biri də Heydər Əliyev Fondunun və Marcani Fondunun dəstəyi ilə Moskvada - Tretyakov Qalereyasında "Abşeron bürcü. 1960-1980-ci illərin Azərbaycan rəssamları" sərgisi olub.

2019-cu ilin noyabrında Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti statusunda Rusiyaya ilk rəsmi səfəri zamanı Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşündə deyib: "Əlbəttə ki, humanitar sahədə əlaqələrimizi xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Məncə, onlar nümunəvidir. Bilirsiniz ki, Azərbaycanda insanlar Rusiya mədəniyyətinə, rus mədəniyyətinə, rus dilinə böyük hörmətlə yanaşırlar". Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin və Seçenov adına Moskva Dövlət Tibb Universitetinin filialları paytaxtımızda çox uğurla fəaliyyət göstərir. Bu ildən ADA Universitetinin və Moskva Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun ikili magistratura proqramının birgə həyata keçirilməsinə başlanılıb. Azərbaycanda 338 məktəbdə tədris rus dilində aparılır, 14 dövlət universitetində rusdilli kafedralar fəaliyyət göstərir. Rusiyada 11 min azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Təbii ki, bir çox digər millətlərin nümayəndələri ilə yanaşı Azərbaycanın çoxminli rus icması da ölkəmizin hərtərəfli inkişafına öz layiqli töhfəsini verir. Bunun nəticəsidir ki, Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin tərəfindən Mehriban Əliyevanın "Dostluq" ordeni ilə təltif edilməsi qarşılıqlı dövlətlərarası etimadın getdikcə yüksələn səviyyəsini, respublikanın Birinci vitse-prezidentinin dövlətlərarası münasibətlərdə böyük rolunu göstərir.

Eyni zamanda, Mehriban xanımın mədəni dəyərlər sahəsində yorulmaz xidmətlərinin coğrafi diapazonu o qədər geniş və əhatəlidir ki, onun mədəni irsin qorunub saxlanması kimi gördüyü böyük işlər bütün dünyada tanınır.

Belə ki, Heydər Əliyev Fondunun bilavasitə rəhbərliyi ilə hazırlanmış layihələr sayəsində Versal sarayının ərazisindəki abidələrin tarixi görkəmi bərpa edilmiş, Strasburq Kafedralının XIV əsrə aid beş şəbəkə pəncərəsi, Fransanın müxtəlif bölgələrində kilsələr bərpa edilmiş, Kapitoli Muzeylərindəki Filosoflar Zalı, Roma katakombaları Müqəddəs Marcellini və Pietro, Vatikan Muzeyində Zevsin heykəlləri və Sikstin zalı, Vatikan Apostol Kitabxanasının əlyazmaları yenidən yaradılmışdır.

Bununla yanaşı, Azərbaycan yeganə islam ölkəsidir ki, ən qiymətli xristian qalıqlarından birinin - Vatikanda müqəddəslər Marçellini və Pietronun katakombalarının bərpası və Müqəddəs Sebastyanın məzarlarının qaytarılması, mərasiminin keçirilməsi üçün böyük layihə reallaşdırılıb. Bu, 26 sentyabr 2018-ci ildə Vatikanın Mədəniyyət üzrə Papa Şurasının prezidenti Canfranko Ravasi ilə 2016-cı ildə Vatikanda imzalanmış sazişə uyğun olaraq baş tutmuşdur. Mərasimdə Mehriban Əliyeva şəxsən iştirak etmişdir. Daha sonra Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə dünyaşöhrətli fotoqraf Reza Deqatinin "Azərbaycan - tolerantlıq ölkəsi" adlı fotosərgisi Paris sakinlərini digər tədbirlərdə də sevindirdi. Onların təxəyyülünü "Parisdə Azərbaycanın etno-caz musiqisi" konsert proqramı heyran etdi, orada ahəngdar şəkildə cəmlənmiş xalq elementi - Azərbaycan milli musiqi aləti tar oldu.

Mehriban xanımın beynəlxalq səviyyəli siyasi və ictimai xadim, bəşəriyyətin mədəni irsinin mühafizəçisi kimi nüfuzu dünyanın bir çox ölkələrində təqdir olunur.

Lakin Azərbaycan mədəniyyətinin populyarlaşması Mehriban xanımın parlaq zehninin doğurduğu bu hadisələrlə kifayətlənmədi. Heydər Əliyev Fondunun və onun prezidentinin fəaliyyət dairəsinə çoxlu sayda ölkələr daxil olub.

Belə ki, Fransada onun rəhbərliyi ilə Luvrda İslam İncəsənəti kafedrası yaradılmış, Kannda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri keçirilmiş, Parisdə Azərbaycan Mədəniyyəti Mərkəzi yaradılmış, Fransa Dövlət Şərq Dilləri və Mədəniyyətləri İnstitutunda Azərbaycan dili fakültəsi açılmışdır.

Mehriban xanımın cazibəsi, zəkası, təşkilatçılıq istedadı ilə fəth edilən bu mədəniyyət siyasətinin tumurcuqları Fransada görünməyə başladı. Təsadüfi deyil ki, Fransanın Baş naziri Eduard Filip və Senatın sədri Jerar Larşe səfər zamanı Azərbaycanın Birinci vitse-prezidentinin Fransa-Azərbaycan əlaqələrinin, xüsusən də mədəniyyət sahəsindəki əlaqələrin inkişafına böyük töhfə verdiyini vurğuladılar. Fransanın birinci xanımı Bricit Makron ilə ikitərəfli görüşdə də Mehriban Əliyevanın Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğində müstəsna rolu eyni dərəcədə qiymətləndirilib. Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın 2018-ci ilin sentyabrında İtaliyaya səfəri də analoji qaydada Romada təşkil olunmuş "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasının 100 illiyi və Azərbaycan Respublikası ilə İtaliya Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətləri" adlı konfransda həyata keçirilib.

Fransa və İtaliya ilə yanaşı, Pakistan, Rumıniya, Haiti, Rusiya və s. ölkələrdə irimiqyaslı humanitar layihələr həyata keçirilib. Xüsusilə, Pakistanda 2007-ci ildə Heydər Əliyev Fondu Müzəffərabad şəhərinin Rara kəndində zəlzələ nəticəsində dağılmış qadın məktəbinin tikintisində fəal iştirak edib. Məktəb əsaslı şəkildə yenidən qurulub, təmir olunub, avadanlıqlarla təchiz edilib, təhsildə fərqlənən şagirdlərə təqaüd verilib.

Moldova Qaqauziya Respublikasının Çadır-Lunqa şəhərində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən 2018-ci ildə mədəniyyət və təhsil mərkəzi tikilib istifadəyə verilib.

Mehriban xanımın beynəlxalq səviyyəli siyasi və ictimai xadim, bəşəriyyətin mədəni irsinin mühafizəçisi kimi nüfuzu dünyanın bir çox ölkələrində təqdir olunur.

XIX əsrin görkəmli britaniyalı şairi və kulturoloqu Arnold Metyu deyib: "Mədəniyyət ahəng və nura çatmaq arzusudur", deməli, müasir dövrdə Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, görkəmli şəxsiyyət Mehriban Əliyeva ahəngin və nurun parlaq təcəssümüdür.

Adəm İSMAYILOV,

siyasi elmlər doktoru.