Mixail Şoloxov

Rusiyanın tanınmış yazıçısı, daha çox "Sakit Don" əsəri ilə məşhurlaşan, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Mixail Şoloxov... SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı və ya qısaca XDİK-nın başçısının arvadıyla gəzən, ali təhsili olmasa belə akademik adını alan bu yazıçı həm də Stalinin sevimlisi idi...

Rostov vilayətinin Veşenskaya kəndində dünyaya göz açan yazıçının həyatı maraqlı hadisələrlə zəngindir. Nikahdankənar doğulan Mixail Şoloxov düz 8 il başqa bir adamın soyadını daşımalı olub. Belə ki, onun anası Anastasiya Danilovnanı sevmədiyi bir kişi ilə ailə həyatı qurmağa məcbur ediblər. Bir müddət keçdikdən sonra o, nikahı pozmadan ailəsindən gedib. Qeyri-rəsmi olaraq ikinci dəfə ailə qurub, cütlüyün dünyaya bir oğlu gəlib, uşağa Anastasiya Danilovnanın rəsmi olan ərinin soyadı qoyulub - Kuznetsov. Yalnız 8 ildən sonra "ata" Kuznetsov vəfat edəndə, Şoloxovun əsl atasının soyadını rəsmiləşdirmək mümkün olub.

Yazıçı həyatında bir neçə dəfə "ölüm hökmü" ilə qarşılaşıb. "NKVD" onu sovet ideologiyasına zidd olan bir şəxs kimi Stalinə təqdim edib. Lakin Stalin Şoloxovun həbsinə imza atmayıb. Bunun səbəbi isə Stalinin Şoloxova olan xüsusi simpatiyasından irəli gəlib. Şoloxov bəlkə də yeganə yazıçı olub ki, Stalindən çəkinməyib, onunla açıq söhbətdən qaçmayıb. Elə bu səbəbdən də xalq arasında onu "Stalinin sevimlisi" adlandırıblar.

Yazıçı hədsiz dərəcədə içki məclislərinin həvəskarı imiş. Bu haqda Stalin də məlumatlı olub. Hətta deyilənlərə görə, Stalin yazıçını gürcü çaxırına qonaq edib və hər zaman məhz bu içkidən içməyi məsləhət görübmüş.

Heç bir ali təhsili olmayan Şoloxov SSRİ-nin ictimai həyatında fəal rol oynayıb, o, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki, SSRİ Ali Sovetinin deputatı olub. Müharibə illərində "Pravda" qəzetində hərbi müxbir vəzifəsində çalışıb. O, yeganə sovet yazıçısıdır ki, Nobel mükafatını SSRİ rəhbərliyinin razılığı ilə alıb. Hətta bununla bağlı Kremldən İsveçin SSRİ-dəki səfirliyinə məktub da göndərilib.

Yazıçının həyatında olan səsli-küylü hadisələrdən biri də "NKVD"nin başçısı Nikolay Yejovun həyat yoldaşı Yevgeniya Xayituna ilə bağlı olub. Yazıçı ilə "dəmir narkom"un həyat yoldaşının tanışlığı Yejovun elə öz evində baş tutub. Yejovun dəvəti ilə Şoloxov bağda yazıçı kimi hörmətli qonaq qismində iştirak edib. Hamının sərxoş olduğu bu məclisdə Yevgeniya ilə Şoloxovun arasında "isti" münasibət yaranıb. Bu tanışlıqdan sonra onlar yenidən görüşmək qərarına gəliblər. Sonradan Yejov bundan xəbər tutsa da, Şoloxovdan qisas almağa gücü çatmayıb, həm də buna vəzifədə olma müddəti imkan verməyib...

Mixail Şoloxov ömrünün son illərində bir çox xəstəliklərdən əziyyət çəksə də, ölüm səbəbi qırtlaq xərçəngi ilə əlaqələndirilir. 78 yaşında bu xəstəlikdən vəfat edən yazıçı Veşenskaya kəndində, öz yaşadığı evin həyətində dəfn olunub.

Rembrandt Harmens van Reyn

Dünya incəsənətinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri - məşhur holland rəssamı, dəyirmançının dahi oğlu Rembrandt Harmens van Reyn... Bütün dahilər kimi o da sənətinin zirvəsinə qalxmış, həyatın ən şirin və acı anlarını yaşamışdı. Həyatı boyu ailəsi ilə bağlı bir çox faciələrlə üzləşmiş bu dahi ömrünün sonunu səfalət və kədər içərisində keçirmişdi...

Leyden şəhərində dəyirmançı ailəsində dünyaya gələn rəssam yaradıcılığında ilk addımlarını doğma şəhərində atıb. Məhz bu səbəbdən də Rembrandt yaradıcılığının erkən dövrü Leyden dövrü adlandırılır. İlk təhsilini latınca alan Rembrandt dərs zamanı rəsm çəkməyi sevirmiş. Elə buna görə də rəhbərlik tərəfindən tez-tez cəzalandırılırmış. 14 yaşında məktəbdən çıxan Rembrandt rəssam Yakob İssakszın emalatxanasında işləməyə başlayıb. Bir müddət burada çalışdıqdan sonra Amsterdama getmiş və burada Pieter Lastmannın şagirdi olmuşdur.

Ömrü boyu yoxsulluğun cəngindən yaxa qurtara bilməyən rəssam ailəsini dolandırmaq üçün bir çox ağılasığmaz fırıldaqlara əl atmağa məcbur olmuşdu. Belə ki, tamamilə müflis olan Rembrandt öz əsərlərini mümkün qədər baha qiymətə satmaq üçün cürbəcür obrazlara girərək hiyləgərliklər edib. Bəzən oğlu Titus atasının əsərlərini alverçilərin yanına gətirib deyirdi ki, tablolar oğurluqdur, ona görə də bahalıdır. Elə adamlar vardı ki, oğurluq əsərləri həvəslə alırdılar. Bəzən rəssamın özü əsərlərinin satıldığı hərraca gəlib xüsusi bir bacarıqla onların qiymətlərini qaldırırdı. Amma bunların içərisində ən maraqlı hiylə saxta dəfn mərasimi olur. Belə ki, arvadı və Titus hamıya elan edirlər ki, böyük Rembrandt vəfat edib. Halbuki, rəssam Amsterdama getmişdi. Dəfn mərasimi keçirilir, hətta içərisi boş olan tabut torpağa tapşırılır. Bu "tamaşadan" sonra dahi rəssamın əsərlərini almaq istəyənlər onun evinə axın etməyə başlayırlar. Bir ay ərzində ailə büdcəsinə təxminən 2 min qulden daxil olur...

Amsterdamda zadəganlar arasında baş verən ixtilaf zamanı rəssam əvvəlcə üç övladını, sonra isə sevimli xanımı Saskiyanı itirir. Oğlu Titusla tək qalan rəssam taleyin zərbələrinə baxmayaraq, işləməyə davam edir. Lakin onun həyatındakı faciələr bununla da bitmir. Bir müddət sonra rəssam ikinci arvadını, beş il sonra isə oğlu Titusu itirir. Bu hadisədən sonra Rembrandt Amsterdamın yəhudi məhəlləsinə köçür və ömrünün son illərini burada ağır şəraitdə keçirir. 63 yaşında vəfat edən Rembrandtın ölümü cəmiyyətdə əks-səda doğurmur və o, Amsterdamda, yurdsuzlar qəbiristanlığında dəfn olunur. Yalnız 100-200 il keçəndən sonra onun əsərləri həm rəssamlar, həm də incəsənət xiridarları tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. İndi dünyanın ən yaxşı qalereyalarını Rembrandtın tabloları bəzəyir.

Sağlığında qiymətini almayan dahi rəssam görəsən, bu günü görsəydi, hansı əsərini çəkərdi? Yəqin ki, bu sualın heç vaxt cavabı olmayacaq...

Riçard Bukminster Fuller

Amerikanın məşhur memarı, filosofu, mühəndisi və nəhayət ixtiraçısı Riçard Bukminster Fuller... Məşhur geodeziya qübbəsinin memarı və "Dymaxion" avtomobilini ixtira edən bu dahi bütün bunlarla yanaşı, maraqlı şəxsiyyəti ilə də yaddaşlarda qalıb...

Tarixin məşhur memarlarından olan Bukminster Fuller olduqca qəribə xüsusiyyətlərə sahib olub. Az enerji ilə çox iş görmək metodunu yaratmağa çalışan elm adamı bunu öz üzərində sınayıb. 6 saatdan bir 30 dəqiqəlik yuxu yatan memar gün ərzində toplam 2 saat yatırmış. Təbii ki, bu tətbiqi həyatında müəyyən bir zaman edib. Daha sonra bu xüsusiyyətini tərgidib. Deyilənlərə görə, rejimindən imtina etməsinə səbəb isə həyat yoldaşının ona təzyiqi olub. Fullerin başqa bir maraqlı vərdişi isə onun gündəliyi ilə bağlıdır. Belə ki, tanınmış memar 63 il ərzində öz həyatı haqqında danışan dekorativ fotoalbom hazırlayıb. Albom tamamilə açıldıqda onun uzunluğu 425 metrə çatır. İndiyə qədər hazırlanmış ən böyük ölçüyə malik olan bu gündəlik hazırda Stenford Universitetində saxlanılır.

Memarın ən sevdiyi hobbisi isə səyahət etmək olub. Hətta səyahəti o qədər çox sevirmiş ki, ilin təxminən 300 gününü gəzdiyi yerlərin otel otaqlarında keçirirmiş. Bu dövrlərdə Fuller eyni anda üç saat taxarmış. Birinci saat ofisinin yerləşdiyi, yəni yaşadığı Carbondale şəhərinin, ikinci saat getdiyi bölgənin, üçüncü saat isə səfər edəcəyi növbəti ölkənin zamanını göstərmək üçün idi.

4 yaşlı qızı Alexandranın meningit sə

bəbi ilə vəfatından sonra içkiyə qurşanan memar ömrünün çox hissəsini depressiya içərisində keçirib. Sonralar maddi sıxıntı yaşayan 32 yaşlı Fuller hətta ikinci qızı Alleqranın dünyaya gəlişindən sonra ailəsini təmin edə bilmədiyi üçün özünü Miçiqan gölünə ataraq intihar etməyə də cəhd göstərib. Sonralar tamaşaçılar qarşısında çıxış edən Fuller başından keçmiş bu təcrübənin onun həyatına böyük təsir etdiyini danışırdı.

88 yaşına cəmi 11 gün qalan memar uzun müddət komada olan, xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən arvadını ziyarət edərkən vəfat edib. Belə ki, komadan ayılan arvadı kədərlə onun əlini sıxdığında Fuller sevincindən infarkt keçirərək həyatını itirib. Həyat yoldaşı isə ondan cəmi 36 saat sonra dünyasını dəyişib...

Hazırladı:

 Elenora HƏSƏNOVA,

"Respublika".