"TÜRKSAT 6A" peyki Türkiyə üçün fərqli sahələrdə əhəmiyyətli nailiyyətlərə işarə edir. Bunlardan biri orbital köçürmə zamanı 70 min kilometr yüksəkliyə qalxan "TÜRKSAT 6A"dan siqnal qəbul etmək qabiliyyətidir.

"CTech" tərəfindən yerli-milli qaynaqlarla inkişaf etdirilən sistem sayəsində Türkiyə tarixində ilk dəfə bu qədər uzaq məsafədən siqnal alınıb.

"Türkiyənin yerli və milli müdafiə sənayesi platformalarına təqdim etdiyi üstün kommunikasiya imkanları ilə tez-tez eşitdiyimiz "CTech", "TÜRKSAT 6A"nın tarixi səyahətində qarşımıza çıxdı. Türk mühəndisləri bu qədər uzaq məsafədən fasiləsiz və dəqiq siqnal almaq problemini müvəffəqiyyətlə həll etdilər". Bu fikri açıqlamasında "CTech"in baş direktoru Cüneyd Fırat vurğulayıb. O, "TÜRKSAT 6A" layihəsindən bəhs edib və bu peykin yerüstü stansiya ilə əlaqəyə cavabdeh olan "telemetriya-telekommand və məsafə ölçmə" adlı altsisteminin hazırlanmasına cavabdeh olduqlarını vurğulayıb. Bu sistem peykin orbitə ötürülməsi və orbitin bütün fazalarında rabitənin idarə olunmasını təmin edir.

C.Fırat layihə üzərində 10 il çalışdıqlarını vurğulayıb və qeyd edib ki, burada əsas məsələ etibarlılıqdır. Belə layihələrdə ən kiçik bir xəta belə işlərə çox pis təsir edə bilər: "Çünki bizim kosmosa göndərdiyimiz platformanı geri çağırmaq, bu hissəni düzəltmək və yenidən göndərmək kimi şansımız yoxdur. Ona görə də çox çətin iş qrafikimiz var idi. Lakin "CTech" olaraq biz artıq 70 min kilometr uzaqlıqdan siqnal ala bildik. Belə birinciliyə nail olmaq bizim üçün qürurvericidir. Əldə edilən texnologiyalar Türkiyənin müdafiə sənayesində də istifadə olunacaq.

Bu tədqiqatlar çərçivəsində təkcə biz deyil, bütün maraqlı tərəfləri yüksək texnologiya nailiyyətləri əldə edib. Təbii ki, bu, digər sektorlarda, xüsusən də müdafiə sahələrində özünü göstərəcək. Məsələn, kosmos tədqiqatlarında ətraf mühit şəraiti çox vacibdir. Burada əsas məsələ etibarlı və fasiləsiz axını təmin etməkdir. Çox soyuq, radiasiya səviyyəsinin və ya vibrasiyanın yüksək olduğu mühitlərdə işləyə bilən bir məhsul yaradılmalıdır. Bir çox xarici amillər var və onların hamısı digərindən daha çətin olur. Müdafiə sənayesindəki ən əsas gözləntilər platformanın bu kimi mühitlərdə öz vəzifəsini uğurla yerinə yetirməsidir. "TÜRKSAT 6A" üçün gördüyümüz işlər ölkəmizin bir çox digər platformalarında, xüsusən də SİHA-larda əks olunmağa başlayacaq və artıq başlayıb".

Cüneyd Fırat son 7-8 ildə Türkiyənin yüksək texnologiya sahəsində ixracatının davamlı olaraq artdığını da vurğulayıb. O, hakim ünsürlərin müdafiə sənayesi və aviasiya texnologiyaları olduğunu və "kosmosa" yüksəldiyini bildirib: "TÜRKSAT 6A" və ondan əvvəlki layihələr bizə çox mühüm qazanclar verdi. Masanın üzərindəki variantlardan biri də bu layihələrdə imzaladığımız peykləri açar təslim şərtlərlə xaricə satmaqdır. Hazırlanmış alt texnologiyaları xaricdə müştərilərə satmaq da mümkündür.

Burada mühüm bir məqam var. Türkiyənin istehsal etdiyi avadanlıqlar artıq kosmosda sınaqdan keçirilib. Təbii ki, biz bu sahədə dünyada bir neçə variant arasındayıq. Biz buna "tarix" deyirik. Ölkəmiz "TÜRKSAT 6A" ilə çox dəyərli bir tarix qazandı. Növbəti dövrdə rəqabət şərtlərimizi ortaya qoyaraq beynəlxalq satış əməliyyatlarını davam etdirəcəyik. Və bununla bağlı artıq bəzi imkanlar yaranıb. Türkiyənin kosmik məhsullarını müxtəlif ölkələrin istifadəsində görəcəyimiz günlər uzaqda deyil".

Onu da qeyd edək ki, Türkiyənin ilk yerli və milli rabitə peyki olan "TÜRKSAT 6A"ın orbitə buraxılması ilə ölkənin aktiv peyklərinin sayı 9-a yüksəlib. "TÜRKSAT 6A"dan əvvəl Türkiyənin 5 rabitəsi (TÜRKSAT 3A, TÜRKSAT 4A, TÜRKSAT 4B, TÜRKSAT 5A, TÜRKSAT 5B) və 3 müşahidə peyki (Göktürk-1, Göktürk-2 və İMECE) var idi. "TÜRKSAT 6A" isə donanmanın 9-cu aktiv peyki olub.

Sınaqlardan sonra "TÜRKSAT 6A" 42 dərəcə şərq orbitində, 35 min 786 kilometr uzaqlıqda yerləşdirilib və 8,4 kilovat gücə sahibdir. 4 min 229 kiloqram ağırlığındakı peyklə Hindistan, Tayland, Malayziya və İndoneziya da Türkiyənin kosmosdan əhatə dairəsi daxilində olacaq.

Beləliklə, Türkiyə "TÜRKSAT 6A" ilə öz rabitə peykini yaradaraq kosmosa göndərə bilən 11 ölkədən biri olub. Layihənin məqsədi mövcud peyklərin ehtiyat nüsxəsini təmin etmək və tutumunu daha da artırmaqdır. Peykin çəkisi təxminən 4,2 ton, ömrü isə təxminən 15 ildir. 15 il ərzində Türkiyənin rabitə peykləri sahəsindəki ehtiyacının böyük hissəsinin "TÜRKSAT 6A" ilə qarşılanması planlaşdırılır.

Türkiyənin aktiv rabitə peyk donanmasına 6 peyk, o cümlədən 6A daxildir. İlk olaraq 13 iyun 2008-ci ildə "TÜRKSAT 3A" peyki orbitə göndərilmişdir.

Xatırladaq ki, Türkiyənin ilk yerli istehsalı olan yer müşahidə peyki "İMECE" 15 aprel 2023-cü ildə orbitə buraxılıb. Kosmosa göndərilən rabitə peykləri televiziya, radio, internet, telefon və hərbi tətbiqlərdə istifadə olunur.

Orbitə çıxarılan ilk süni peyk Sovet İttifaqı tərəfindən 4 oktyabr 1957-ci ildə kosmosa buraxılan "Sputnik 1" olub. Radioötürücü ilə peykin orbitə çıxarılmasında məqsəd yerin bir nöqtəsindən digərinə məlumat göndərmək deyil, radiodalğaların bütün ionosferdə paylanma xüsusiyyətlərini araşdırmaq olub.

Kommersiya məqsədləri üçün orbitə çıxarılan ilk birbaşa relay rabitə peyki 1961-ci ildə orbitə buraxılan "Telstar" olub. İlk trans-Atlantik televiziya siqnal rabitəsi, Amerika telekommunikasiya şirkəti "AT&T"nin çoxmillətli layihəsi ilə həyata keçirilib. Qeyd edək ki, bu il yer orbitində təxminən 3350 rabitə peyki var.

Esmira YAZKAN ASLANOVA,

"Respublika" qəzetinin

Türkiyə üzrə müxbiri.